नागपूरच्या शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय व रुग्णालयात गरिबांना मोफत औषधोपचार हाच येथील नियम. मात्र, उपचारात विलंब अशी बेशिस्त येथे पाळली जातेय. औषधांचा तुटवडा असल्याने रुग्णांच्या हाती औषधाच्या चिठ्ठ्या दिसतात. रक्तापासून तर सोनोग्राफीची वेटिंग लिस्ट असते. त्यामुळे साऱ्या तपासण्या खासगीतच कराव्या लागतात. रात्रीला रुग्णही चोरीला जातात. त्यासाठी दलालांची टोळीच सक्रिय आहे. आरोग्याचा हा तमाशा गेल्या अनेक वर्षांपासून सुरू आहे. हा खेळ हतबल नातलगांना प्रेक्षकाप्रमाणे बघण्याशिवाय पर्याय उरलेला नाही, हे चित्र "सकाळ'च्या "स्टिंग ऑपरेशन'मध्ये समोर आले.
मेडिकलचे अंकगणित
मेडिकलमध्ये दरदिवशी 15
हजारांवर लोकं येतात. दोन हजार कर्मचारी, बाराशे परिचारिका, तीन हजार रग्णांची
बाह्यरुग्ण विभागातील नोंद, दोन हजारांवर एमबीबीएस आणि एमडीचे विद्यार्थी, एक हजार
भरती रुग्ण, त्यांच्यासोबतचे दोन हजारांवर नातेवाईक. दोनशे प्रशिक्षणार्थी
परिचारिका, बीपीएमटीच्या दोनशे विद्यार्थ्यांचा राबता मेडिकलमध्ये आहे. मेडिकलचे
वार्षिक बजेट 200 कोटी आहे. यातील पावणेदोनशे कोटी रुपये डॉक्‍टर, परिचारिका आणि
कर्मचाऱ्यांच्या वेतनावर खर्च होतात. बारा कोटी औषधींसाठी मोजले जातात. तरीदेखील
रुग्णांच्या हातात रुग्णांच्या हाती "प्रीस्क्रिप्शन' असते. मग, औषधांचा निधी जातो
कुठे? हा प्रश्‍न अनुत्तरित आहे. साहित्य अपुरे असल्याने व्हीलचेअरसाठी भांडणे होत
असल्याचे दृश्‍य दर दिवसाला बाह्यरुग्ण विभागासमोर दिसते.
.....
नाजेश वाघमारे, छिंदवाडा येथील हा रुग्ण. तीन दिवसांपासून येथील बेंचवर झोपलेला. त्याच्या उशाजवळ त्याची चिंताग्रस्त पत्नी सुनीता बसलेली. कार्ड काढलेले. तिची रोज डॉक्‍टरांना विनंती. परंतु, तरीही नाजेश उपचारापासून वंचित. अधिष्ठातांकडे तक्रार केल्यानंतर डॉक्‍टरांनी त्याच्यावर उपचार केले.
कॅन्सरग्रस्त बायकोला फेकण्याची भाषा
कॅन्सरच्या वेदनांनी विव्हळत असलेल्या कौसल्या पोयाम या स्त्रीला नवऱ्याने खांद्यावर उचलून आणले. थकल्यानंतर मात्र खुर्चीत बसवले. डॉक्‍टरांकडे आणले. तीन दिवसांपासून डॉक्‍टरांनी मात्र, तिच्यावर उपचार करणेच सोडले. पती कृष्णाला बायकोचा त्रास सहन होत नसल्याने तिला रस्त्यातच फेकून देण्याची भाषा वापरतो. वेदना असह्य होत असल्याने पत्नी कौसल्या मृत्यूचे इंजेक्‍शन मागत आहे. हा अनुभव औषध विभागासमोरच आला.
प्रवेशद्वार बंद
तिशितील वंदना हिला प्रसूती विभागाच्या बाह्यरुग्ण विभागात येताच कळा सुरू झाल्या. वेदना असह्य होत होत्या. येथील डॉक्‍टरांनी त्वरित वॉर्डात नेण्याचा सल्ला दिला. नजीकच्या रस्त्याने वॉर्ड क्रमांक 22 मध्ये पोहोचविण्यासाठी नातेवाइकांनी नेले. परंतु, मध्येच प्रवेशद्वार बंद होते. कळा वाढल्या. येथे सुरक्षारक्षक तैनात नसल्याने प्रवेशद्वार उघडले नाही. अखेर वंदना प्रवेशद्वाराजवळ प्रसूत झाली. बाजूला असलेल्या एका परिचारिकेने खुसकीचा रस्ता असलेल्या पॅथॉलॉजीमधून वॉर्डात नेले. नंतर तिच्यावर उपचार सुरू झाले. असे एक नव्हे, तर अनेक प्रसंग मेडिकलमध्ये दररोज दिसतात. याला जिवंतपणीचे "मरण' असे नाव देणेच योग्य ठरेल!
तरीही, रिकाम्या खुर्च्या
मेडिकल सुरू होण्याची वेळ सकाळी आठची. बाह्यरुग्ण विभागाचे कुलूप उघडले. लिफ्टमन आला. अटेंडंट्‌स दिसू लागल्या. परिचारिकाही पोहोचल्या. मात्र, डॉक्‍टरांच्या खुर्च्या रिकाम्याच होत्या. बाह्यरुग्ण विभागातील अस्थिरोग, मेडिसिन, मानसिक रोग विभाग, प्रसूती विभाग, सर्जरी विभागात रुग्णांची मोठी गर्दी दिसते. सव्वानऊनंतर ज्युनिअर डॉक्‍टरांचे आगमन सुरू होते. युनिटप्रमुख डॉक्‍टरांचे दहा-साडेदहाशिवाय मेडिकलला "पाय'च लागत नाही. निवासी डॉक्‍टरांना 50 हजार रुपये विद्यावेतन आहे. तर वरिष्ठ डॉक्‍टर महिन्याला पावणेदोन लाख रुपये उचलतो. तरीदेखील वरिष्ठ डॉक्‍टर हातातील स्टेथेस्कोप खाली ठेवतात. मेडिकलमध्ये रुग्ण आहेत, म्हणूनच मेडिकलमध्ये "डॉक्‍टर', "परिचारिका' आणि "कर्मचारी' यांना वेतन मिळते, याचे या साऱ्यांना विस्मरण झाले आहे, हे मात्र नक्की.
"एक्‍स रे'साठी "प्रतीक्षा पाच तासांची...'
डॉक्‍टरने रुग्णाला एक्‍सरे किंवा सोनोग्राफी सांगितल्यानंतर 83 क्रमांकाच्या खोलीसमोर पाच तास प्रतीक्षा केल्याशिवाय रुग्णांचा "एक्‍स रे' काढला जात नाही. रुग्णाला होणाऱ्या वेदना पाच तास तो सहन करतो, हे भयावह चित्र येथे आहे. सोनोग्राफीसाठी सात ते दहा दिवसांची "तारीख पे तारीख' दिली जाते. सोमवार ते बुधवारपर्यंत रुग्णांची गर्दी असते. गर्दीच्या तुलनेत बाह्यरुग्ण विभागात रुग्ण व त्यांच्या नातेवाइकांना बसण्यासाठी पुरेशा प्रमाणात खुर्च्या नाहीत. स्ट्रेचरला कुलूप लावले असते. मेडिकलमध्ये सर्वत्र स्वच्छता दिसून येत असली तरी स्वच्छतागृहांमधील अस्वच्छता मात्र नजरेत भरणारी आहे.
मधुमेहींना "कडू' रस्ता
मेडिकलमध्ये मधुमेही तसेच रक्तदाबाच्या रुग्णांना मोफत औषध मिळायची. त्यांना येथे इन्शुलिन मिळत होते. परंतु, गेल्या अनेक दिवसांपासून मधुमेहींना मिळणारा औषधाचा डोस बंद झाला. रक्तदाबाचे औषध मोफत मिळत नाही. दर दिवसाला सुमारे शंभरावर ज्येष्ठ नागरिक येथे येतात. त्यांच्या हक्काचे औषधं मिळत नसतानाही जनतेच्या आरोग्याची काळजी घेत असल्याचा खोटा-खोटा ढोल वाजवला जात आहे.
शासकीय योजनांचा बोजवारा
जननी शिशू सुरक्षा योजना असो की, कुटुंबकल्याणाचा राष्ट्रीय कार्यक्रम. या योजनांची प्रभावीपणे अंमलबजावणी होणे आवश्‍यक आहे. परंतु, शासनाच्या या योजनांना वाटाण्याच्या अक्षता लावण्याचे काम मेडिकलमध्ये होते. विशेषतः जननी सुरक्षा योजनेअंतर्गत मोफत प्रसूतीची सोय आहे. परंतु, एकाही मातेची मोफत प्रसूती होत नाही.
प्रवेशद्वारापासूनच "दुःखाचा सौदा...'
मेडिकलमधील वॉर्डात रुग्णाचा मृत्यू होताच तत्काळ याची "खबर' नातेवाइकाला किंवा पोलिसांना होणे स्वाभाविक आहे. परंतु, पहिली खबर मेडिकलच्या आवारात असलेल्या खासगी "ऍम्बुलन्स'चालकांना होते. येथे "शववाहिका' नाही. रात्री मृत्यू झाल्यानंतर पार्थिव बारा-बारा तास वॉर्डातच पडून असते. शवाची पहारेकरी म्हणून परिचारिका काम करते. कुटुंबातील व्यक्तीच्या निधनाने नातेवाइकांवर दुःखाचा डोंगर कोसळला असतो. परंतु, शव पोहोचवून देण्यासाठी नातेवाइकांशी "ऍम्बुलन्स'चालकांचा सौदा सुरू होतो. स्वकीयाच्या पार्थिवासमोर केवळ मूक "आक्रोश' करण्याशिवाय गरीब, दुःखी नातेवाइकांपुढे पर्याय नसतो. हा संतापजनक अनुभव दररोज येथे येतो.
गंजलेले "स्ट्रेचर' आणि वेटिंगवर "पेशंट'
मेडिकलचा कळकट परिसर. डॉक्‍टरांच्या केबीनसमोरच्या निमुळत्या दुर्गंधीयुक्‍त कॅरिडोरमध्ये प्रचंड गर्दी. रोगी, परिचारिका, वॉर्डबॉय यांची लगबग. एका केबिनसमोर गंजलेल्या स्ट्रेचरवर पोट फुगलेला पेशंट दोन तासांपासून डॉक्‍टरांच्या प्रतीक्षेत. पेशंटचे नाव शेखर साठे. त्याच्यासोबत तिथेच पालखट घालून बसलेली पोट खपाटीला गेलेली, गालाची हाडे वर आलेली तिशी-पस्तिशीची बायको. तिच्याकडे चौकशी केली असता कळले की, आठ ऑगस्टपासून तिच्या नवऱ्याला पोट फुगल्यामुळे भरती केले. अजूनही काहीच आराम नाही. आज सकाळपासून तपासणीसाठी इथे आणून ठेवले आहे. एकही डॉक्‍टर बघायला तयार नाही. ज्या स्ट्रेचरवर शेखर साठेला ठेवले होते ते पूर्ण गंजलेले होते. त्यावर चादरही नव्हती. बहुतेक स्ट्रेचरची अवस्था अशीच असल्याचे एकाने सांगितले. स्ट्रेचरवरून ने-आण करायला कर्मचारी नाहीत. रोग्याच्या नातेवाइकांनाच हे काम करावे लागते.
जीवन चलने का नाम
अस्थिपंजर देह, हातात युरिन बॅग, खोल गेलेले डोळे, सोबत आधार द्यायला म्हातारी आई आणि कपड्यांचे बोचके धरून सोबत चालणारे थकलेले वडील. ओपीडीपासून तिशीच्या सुनीता खांडेकरची ही यात्रा वॉर्ड नंबर 86 शोधत निघाली होती. जवळच्या खेड्यातून आलेली निव्वळ हाडांचा सापळा झालेली दोन मुलांची विधवा आई सुनीता. ऍडमिट होण्यासाठी स्वत:च पायी चालत निघाली होती. तिला व्हीलचेअरसुद्धा मिळाली नाही आणि धड वॉर्ड कुठे आहे, हेदेखील कोणी सांगत नव्हते. थकलेल्या आईवडिलांसह आजारी सुनीता वॉर्डाच्या शोधात फिरत होती.
.....
नाजेश वाघमारे, छिंदवाडा येथील हा रुग्ण. तीन दिवसांपासून येथील बेंचवर झोपलेला. त्याच्या उशाजवळ त्याची चिंताग्रस्त पत्नी सुनीता बसलेली. कार्ड काढलेले. तिची रोज डॉक्‍टरांना विनंती. परंतु, तरीही नाजेश उपचारापासून वंचित. अधिष्ठातांकडे तक्रार केल्यानंतर डॉक्‍टरांनी त्याच्यावर उपचार केले.
कॅन्सरग्रस्त बायकोला फेकण्याची भाषा
कॅन्सरच्या वेदनांनी विव्हळत असलेल्या कौसल्या पोयाम या स्त्रीला नवऱ्याने खांद्यावर उचलून आणले. थकल्यानंतर मात्र खुर्चीत बसवले. डॉक्‍टरांकडे आणले. तीन दिवसांपासून डॉक्‍टरांनी मात्र, तिच्यावर उपचार करणेच सोडले. पती कृष्णाला बायकोचा त्रास सहन होत नसल्याने तिला रस्त्यातच फेकून देण्याची भाषा वापरतो. वेदना असह्य होत असल्याने पत्नी कौसल्या मृत्यूचे इंजेक्‍शन मागत आहे. हा अनुभव औषध विभागासमोरच आला.
प्रवेशद्वार बंद
तिशितील वंदना हिला प्रसूती विभागाच्या बाह्यरुग्ण विभागात येताच कळा सुरू झाल्या. वेदना असह्य होत होत्या. येथील डॉक्‍टरांनी त्वरित वॉर्डात नेण्याचा सल्ला दिला. नजीकच्या रस्त्याने वॉर्ड क्रमांक 22 मध्ये पोहोचविण्यासाठी नातेवाइकांनी नेले. परंतु, मध्येच प्रवेशद्वार बंद होते. कळा वाढल्या. येथे सुरक्षारक्षक तैनात नसल्याने प्रवेशद्वार उघडले नाही. अखेर वंदना प्रवेशद्वाराजवळ प्रसूत झाली. बाजूला असलेल्या एका परिचारिकेने खुसकीचा रस्ता असलेल्या पॅथॉलॉजीमधून वॉर्डात नेले. नंतर तिच्यावर उपचार सुरू झाले. असे एक नव्हे, तर अनेक प्रसंग मेडिकलमध्ये दररोज दिसतात. याला जिवंतपणीचे "मरण' असे नाव देणेच योग्य ठरेल!
तरीही, रिकाम्या खुर्च्या
मेडिकल सुरू होण्याची वेळ सकाळी आठची. बाह्यरुग्ण विभागाचे कुलूप उघडले. लिफ्टमन आला. अटेंडंट्‌स दिसू लागल्या. परिचारिकाही पोहोचल्या. मात्र, डॉक्‍टरांच्या खुर्च्या रिकाम्याच होत्या. बाह्यरुग्ण विभागातील अस्थिरोग, मेडिसिन, मानसिक रोग विभाग, प्रसूती विभाग, सर्जरी विभागात रुग्णांची मोठी गर्दी दिसते. सव्वानऊनंतर ज्युनिअर डॉक्‍टरांचे आगमन सुरू होते. युनिटप्रमुख डॉक्‍टरांचे दहा-साडेदहाशिवाय मेडिकलला "पाय'च लागत नाही. निवासी डॉक्‍टरांना 50 हजार रुपये विद्यावेतन आहे. तर वरिष्ठ डॉक्‍टर महिन्याला पावणेदोन लाख रुपये उचलतो. तरीदेखील वरिष्ठ डॉक्‍टर हातातील स्टेथेस्कोप खाली ठेवतात. मेडिकलमध्ये रुग्ण आहेत, म्हणूनच मेडिकलमध्ये "डॉक्‍टर', "परिचारिका' आणि "कर्मचारी' यांना वेतन मिळते, याचे या साऱ्यांना विस्मरण झाले आहे, हे मात्र नक्की.
"एक्‍स रे'साठी "प्रतीक्षा पाच तासांची...'
डॉक्‍टरने रुग्णाला एक्‍सरे किंवा सोनोग्राफी सांगितल्यानंतर 83 क्रमांकाच्या खोलीसमोर पाच तास प्रतीक्षा केल्याशिवाय रुग्णांचा "एक्‍स रे' काढला जात नाही. रुग्णाला होणाऱ्या वेदना पाच तास तो सहन करतो, हे भयावह चित्र येथे आहे. सोनोग्राफीसाठी सात ते दहा दिवसांची "तारीख पे तारीख' दिली जाते. सोमवार ते बुधवारपर्यंत रुग्णांची गर्दी असते. गर्दीच्या तुलनेत बाह्यरुग्ण विभागात रुग्ण व त्यांच्या नातेवाइकांना बसण्यासाठी पुरेशा प्रमाणात खुर्च्या नाहीत. स्ट्रेचरला कुलूप लावले असते. मेडिकलमध्ये सर्वत्र स्वच्छता दिसून येत असली तरी स्वच्छतागृहांमधील अस्वच्छता मात्र नजरेत भरणारी आहे.
मधुमेहींना "कडू' रस्ता
मेडिकलमध्ये मधुमेही तसेच रक्तदाबाच्या रुग्णांना मोफत औषध मिळायची. त्यांना येथे इन्शुलिन मिळत होते. परंतु, गेल्या अनेक दिवसांपासून मधुमेहींना मिळणारा औषधाचा डोस बंद झाला. रक्तदाबाचे औषध मोफत मिळत नाही. दर दिवसाला सुमारे शंभरावर ज्येष्ठ नागरिक येथे येतात. त्यांच्या हक्काचे औषधं मिळत नसतानाही जनतेच्या आरोग्याची काळजी घेत असल्याचा खोटा-खोटा ढोल वाजवला जात आहे.
शासकीय योजनांचा बोजवारा
जननी शिशू सुरक्षा योजना असो की, कुटुंबकल्याणाचा राष्ट्रीय कार्यक्रम. या योजनांची प्रभावीपणे अंमलबजावणी होणे आवश्‍यक आहे. परंतु, शासनाच्या या योजनांना वाटाण्याच्या अक्षता लावण्याचे काम मेडिकलमध्ये होते. विशेषतः जननी सुरक्षा योजनेअंतर्गत मोफत प्रसूतीची सोय आहे. परंतु, एकाही मातेची मोफत प्रसूती होत नाही.
प्रवेशद्वारापासूनच "दुःखाचा सौदा...'
मेडिकलमधील वॉर्डात रुग्णाचा मृत्यू होताच तत्काळ याची "खबर' नातेवाइकाला किंवा पोलिसांना होणे स्वाभाविक आहे. परंतु, पहिली खबर मेडिकलच्या आवारात असलेल्या खासगी "ऍम्बुलन्स'चालकांना होते. येथे "शववाहिका' नाही. रात्री मृत्यू झाल्यानंतर पार्थिव बारा-बारा तास वॉर्डातच पडून असते. शवाची पहारेकरी म्हणून परिचारिका काम करते. कुटुंबातील व्यक्तीच्या निधनाने नातेवाइकांवर दुःखाचा डोंगर कोसळला असतो. परंतु, शव पोहोचवून देण्यासाठी नातेवाइकांशी "ऍम्बुलन्स'चालकांचा सौदा सुरू होतो. स्वकीयाच्या पार्थिवासमोर केवळ मूक "आक्रोश' करण्याशिवाय गरीब, दुःखी नातेवाइकांपुढे पर्याय नसतो. हा संतापजनक अनुभव दररोज येथे येतो.
गंजलेले "स्ट्रेचर' आणि वेटिंगवर "पेशंट'
मेडिकलचा कळकट परिसर. डॉक्‍टरांच्या केबीनसमोरच्या निमुळत्या दुर्गंधीयुक्‍त कॅरिडोरमध्ये प्रचंड गर्दी. रोगी, परिचारिका, वॉर्डबॉय यांची लगबग. एका केबिनसमोर गंजलेल्या स्ट्रेचरवर पोट फुगलेला पेशंट दोन तासांपासून डॉक्‍टरांच्या प्रतीक्षेत. पेशंटचे नाव शेखर साठे. त्याच्यासोबत तिथेच पालखट घालून बसलेली पोट खपाटीला गेलेली, गालाची हाडे वर आलेली तिशी-पस्तिशीची बायको. तिच्याकडे चौकशी केली असता कळले की, आठ ऑगस्टपासून तिच्या नवऱ्याला पोट फुगल्यामुळे भरती केले. अजूनही काहीच आराम नाही. आज सकाळपासून तपासणीसाठी इथे आणून ठेवले आहे. एकही डॉक्‍टर बघायला तयार नाही. ज्या स्ट्रेचरवर शेखर साठेला ठेवले होते ते पूर्ण गंजलेले होते. त्यावर चादरही नव्हती. बहुतेक स्ट्रेचरची अवस्था अशीच असल्याचे एकाने सांगितले. स्ट्रेचरवरून ने-आण करायला कर्मचारी नाहीत. रोग्याच्या नातेवाइकांनाच हे काम करावे लागते.
जीवन चलने का नाम
अस्थिपंजर देह, हातात युरिन बॅग, खोल गेलेले डोळे, सोबत आधार द्यायला म्हातारी आई आणि कपड्यांचे बोचके धरून सोबत चालणारे थकलेले वडील. ओपीडीपासून तिशीच्या सुनीता खांडेकरची ही यात्रा वॉर्ड नंबर 86 शोधत निघाली होती. जवळच्या खेड्यातून आलेली निव्वळ हाडांचा सापळा झालेली दोन मुलांची विधवा आई सुनीता. ऍडमिट होण्यासाठी स्वत:च पायी चालत निघाली होती. तिला व्हीलचेअरसुद्धा मिळाली नाही आणि धड वॉर्ड कुठे आहे, हेदेखील कोणी सांगत नव्हते. थकलेल्या आईवडिलांसह आजारी सुनीता वॉर्डाच्या शोधात फिरत होती.
0 comments:
Post a Comment